BUZUKİ ÇALGISI

GİRİŞ

                     Buzuki (Bouzouki) bir Türk- Yunan çalgısıdır. Çalgının ne zaman çıktığı tam olarak bilinmemektedir. Pek çok kaynakta Osmanlının Yunanistan ile mübadele yıllarında (1924) çıktığı belirtilmektedir. Bu raporda çalgı hakkında bazı bilgiler verilmiştir.

  Resim 1:  http://www.chrisbsmusic.com

1. BUZUKİ ÇALGISI
   1. Buzuki Çalgısı Ve Çalgı Ailesi

                           Buzuki çalgısı bağlamadan devşirme bir çalgıdır. Bir efsaneye göre buzuki şöyle ortaya çıkmıştır:

               “Orta ve Batı Anadolu’da birçok Rum yaşardı. Karamanlılar. Onların musikisi ile bizim halk müziğimiz iç içeydi; sazı, bağlamayı vecurayı kullanırlardı. Birinci Dünya Savaşı’ndan son

ra Yunanistan’a gittiler. Gidenlerden birinin bağlaması, onarılamayacak derecede kırılıyor. Pire’de Saz yapımcısı aramaya başlıyor. İçi mandolin ve gitarlarla dolu bir dükkân buluyor. Bağlamanın enkazı ile dükkâna dalıyor. Adamın Ruıncası da yok. Bin bir zorlukla bağlamasını onartmak istediğini anlattığında, tamirci, bunun mümkün olmadığını, ama, isterse bir yenisini yapabileceğini söylüyor. Bir ay sonraya gün veriliyor. Günü gelince, adam, enstrüman yapımevinin yolunu tutuyor. İçeri girdiğinde, usta eserine son cila darbelerini vurmaktadır. Gururla ‘işte sazın hazır’ diye uzatır. Adam hayretler içinde kalır. Çaresiz, tezenesini yelek ceketinden çıkarıp, kara düzene kurmaya çalışır. Ne mümkün teller kazık gibi sert. O hırsla, sazı tezgâhın arkasındaki ustanın kucağına atıp ‘Ulan olsa olsa bu, bağlamanın bozmasıdır.’ der. Saz zamanla bozma, bozuki, bozuk diye gelerek nihayet ‘Buzuki’ adı ile yerini alıyor.” (Cumhuriyet Dergisi 2 ağustos 1998, Sayı 645 :7)

                            2 tip buzuki çalgısı vardır. Birincisi 3 sıra telli olan Yunanlıların ‘’trikordo’’, ikincisi ise 4 sıra telli olan ve ‘’tetrakordo’’ olarak isimlendirilen çalgıdır.

(Bojidar, Çipof, Buzuki’nin Tarihi ,11 Şubat 2010, blog.milliyet.com)

              Buzuki çalgısı telli çalgılar ailesinden bir çalgıdır. Telli çalgıların tarihi M.Ö.  3000-4000’ lü yıllara dayanmaktadır. İlk çıkış sıralarına göre bunlar arp, lir ve lavta (kopuz ya da ut) dır. Anadolu’da ilk görünmeleri M.Ö 2500’li yıllardır.

(Bo Lawergren, Eski Anadoluda Telli Çalgılar, 2004)

1. Buzuki Çalgısının Gelişimi

           Buzuki çalgısı Modern dönemde ortaya çıkmış bir çalgıdır. Buzuki çalgısı Rembetika müziğiyle popüler oluşmuştur. Rembetika müziği 1930’lu yıllarda yoksulların yaptığı müzik türüdür. Bu müzik türünün konuları genellikle uyuşturucu ve yer altı dünyası olmasından dolayı 1936 -1937 yılları içerisinde bu müziğin lirik içeriğine sansür uygulanmıştır.1946 ve 1949 yılları arasında Yunan iç savaşı ve II. Dünya savaşı bu müzik türünün gelişimini etkilemiştir.

              Buzuki virtüözlerinden Manolis Hiotis buzuki’ye bir dizi dize eklemesi yaptı ve bu daha fazla akor sağladı ve daha az harekete izin verdi.

              Rembetiko müziğinin popülaritesinin artmasıyla buzuki Yunanistan’ın ikonik çalgısı oldu.1950’lerden günümüze buzuki farklı çalım teknikleriyle gelişmeye devam  etti . (George Grifsas ,Athens to Adelaide 1950-2015:  The impact of cultural transplantation on bouzouki performance and repertoire −A portfolio of recorded performances and exegesis−, 2016:6)

1.  Buzuki’ in Sosyal Yapıyla Etkileşimi

       1950’ler de savaş sonrası birçok Yunanlı ekonomik nedenlerle Avusturya’ya göç etmeye başladı. Yunanlılarda çok önemli bir yere sahip olan müzikle birlikte kültürlerini Avusturya ya taşıdılar. Bu gelişmeyle artan yunan nüfusuyla birlikte göçmen neslin düğün, vaftiz, nişan, isim günleri vb. etkinliklerinde kullanılmaya başlanan buzuki birçok grubun oluşmasına neden olmuştur.O zamanlarda buzuki çalınan eserlerin konusu yoksulluk , ölüm , göç ,sınıf vb. konularıydı ve o zamanki göçebe nesil şimdiki Avusturyada ki nesilden farklı olarak buzukiyi memleketlerinde öğrendikleri teknikle çalıyolardı.1960 ların ortalarında Avusturya’da konserler başladı. 1962’de Stelios Kazantzidis konser vermek için geldiği Adelaide de havaalanında 2000 kişi tarafından karşılandı diğer yıl kraliçe Elizabeth i sadece 500 kişi karşıladı. (George Grifsas , Athens to Adelaide 1950-2015:  The impact of cultural transplantation on bouzouki performance and repertoire −A portfolio of recorded performances and exegesis−, 2016:11)

1.    Buzuki Çalgısının Önde Gelen Bestecileri Orhan Osman

       1976 yılında Almanya‘da dünyaya gelen Orhan Osman bir röportajda aslen Batı Trakyalı, Türk asıllı Yunan olduğunu belirtmiştir. Uzun seneler Bulgaristan, Almanya, Amerika ve Fransa‘da müzik çalışmalarını sürdürmüş daha sonra kariyerine Türkiye’de devam etmiştir.

(www.kimnereli.net)

          Rebetiko Müziğinin önemli sanatçılarından biridir.1921 İstanbul doğumlu olan Giorgos Mitsakis 17 Kasım 1993’te Atina’da hayata gözlerini yummuştur. 700’ ün üzerinde bestesi vardır.

(www.wikipedia.org)

1.   Buzuki Çalgısının Önde Gelen Virtüözleri Markos Vamvakaris

            1905 yılında Katoliklerin yoğun olarak yaşadığı siros adasında doğdu. Yoksul bir ailenin çocuğu olan Vamvakaris, rebetiko kültürünün içinde büyüdü.20 yaşında buzuki öğrenmeye başlayan Vamvakaris yıllar içinde rebetiko müziğinin büyük bir ustası oldu.

(www.gazeteduvar.com)

1.  Hakan İtik

        1960 yılında İstanbul’da doğan İtik, Marmara üniversitesi kamu yönetimi okudu. Müziğe gitarla başlayan İtik,1983 yılında buzukiyle tanıştı ve Mandra taverna da çalışmaya başladı. Daha sonraları Kıbrıs asıllı Fedon ile tanışan İtik birlikte uzun yıllar müzik yapmaya başladılar. (www.kimkimdir.gen.tr.)

1.   Buzuki Çalgısının Günümüzdeki Kullanımı Ve Durumu

                  Buzuki çalgısı kültürlerini devam ettiren rumlar arasında ve dünyada günümüzde popülerliğini korumaya devam ediyor. Özellikle Türkiye’de İzmir de ve Yunanistan’da ki tavernalar da halen vazgeçilemeyen bir çalgıdır.